توسعه بسته بندی و کاهش قیمت تمام شده

در ابتدا به معرفی یک مفهوم ساده در بسته بندی می پردازیم: سطوح بسته بندی شامل بسته بندی اولیه، ثانویه و حمل می باشد. علت تاکید بر این تقسیم بندی این است که مشتری به یاد داشته باشد که همه چیز با طراحی بسته بندی قفسه (اولیه) به پایان نمی رسد و هنوز مراحل دیگری هست که باید بررسی و در طراحی نهایی دخالت داده شود. یکی از مباحثی که پس از هدفمند سازی یارانه ها بصورت جدی بر بحث تولید اثر گذار بود افزایش قیمت مواد اولیه و هزینه های حمل کالا بود که بسیاری از تولیدات ایرانی را تحت تاثیر خود قرار داد. شاید ارزان بودن سوخت، اهمیت بحث کاهش قیمت تمام شده در تمامی حوزه ها (علی الخصوص بسته بندی و حمل) را کمرنگ می کرد اما بدون شک اکنون بسته بندی به یکی از گره های استراتژیک تبدیل شده است. برخی از شرکت هایی که برای مشاوره مراجعه می کنند بیشتر می خواهند بدانند که چگونه می توان هزینه های بسته بندی را کاهش داد بدون اینکه به محصول آسیبی برسد یا در بازاریابی محصول خللی وارد شود.

بدون شک تجربه و توسعه مفهوم "بسته بندی پایدار" در دنیا راه حل های بسیاری را پیش روی ما گذارده که می توان با تمرکز بر طبیعت یک صنعت و نیازهای خاص مالک برند به گزینه های مناسبی دست یافت. پیشنهاد ما برای همه شرکت ها تهیه لیستی از هزینه های آشکار و پنهان در بسته بندی و اولویت دادن به آنها است. نبایستی فراموش کرد که کاهش هزینه بسته بندی ابدا به معنای کاهش کیفیت نیست. این موضوع برای یک مهندس بسته بندی بیشتر بر تغییر ماده بسته بندی، بررسی امکان سبک سازی بسته بندی و بهبود روش تولید حکم می کند.

در اینجا به برخی نکاتی می پردازیم که می توانید با بکارگیری آنها تا حدی هزینه های بسته بندی را مدیریت کنید. البته فراموش نکنید که تغییر در بسته بندی یک امر کاملا محتاطانه و نیاز به مشاوره با متخصصین در حوزه بسته بندی می باشد.

استفاده از تجارت الکترونیک – در آینده ای نه چندان دور بخش عمده ای از هزینه های جابجایی و بسته بندی محصولات به کمک تجارت الکترونیک کاهش خواهد یافت. به طور قطع می توان صنعت تولید، توزیع و فروش محصولات رسانه ای را یکی از اولین پیشتازان از جهت تحول در فروش دانست. این صنعت نمونه بارزی از کاهش (حذف) هزینه های تولید و بازاریابی محصول را تجربه کرد. هر چند که مشتریانی هستند که هنوز هم به دنبال نسخه های چاپی کتاب می گردند یا موسیقی را برای نگهداری در آرشیو حتما بصورت آلبوم خریداری می کنند. تولید و توسعه محصولات مجازی همچنان ادامه دارد اما بدون شک برای کالاهایی همچون چراغ مطالعه، کود شمیایی، طلا و جواهر و انواع میوه هنوز نمی توان از مفهوم "مجازی شدن" صحبت کرد. بنابراین نیاز به بسته بندی در این کالاهای فیزیکی همچنان وجود خواهد داشت.

کاهش هزینه های حمل – گاهی هزینه های حمل خیلی به چشم نمی آید چون این طور برآورد می شود که تعداد بسته ها زیاد هستند و تغییر روش حمل کالا یا بهبود چیدمان بسته ها برای حمل تاثیر چندانی برای کاهش هزینه ها نخواهد داشت. در حالیکه بایستی به این نکته توجه داشت که گاهی استفاده از جعبه های مقوایی و تغییر چیدمان کالا می تواند هزینه حمل فضای خالی را بطور چشمگیری کاهش دهد. نقل قولی از دان آلیسون مشاور بسته بندی در انتاریو کانادا وجود دارد که "من استطاعت پرداخت 10 برابر بیشتر برای جعبه های مقوایی را در برابر 1 درصد افزایش در هزینه های لجستیک دارم". به بیان دیگر روی آوردن به فرم های مکعب شکل تاثیر بسزایی در کاهش هزینه و بهینه سازی حمل کالا خواهد داشت. یکی از سوالاتی که در اینجا برای تولید کنندگان محصولات سفارشی و با تعداد محدود پیش می آید، چگونگی استاندارد سازی جعبه های حمل و کاهش هزینه های بسته بندی است. بارها هنگام صحبت با تولید کنندگان محصولات صنایع دستی با این دغدغه مواجه شده ام اما پاسخ من این است که حتی برای چنین محصولاتی نیز راه حل های اقتصادی وجود دارد. دوستانی که مقالات من را دنبال می کنند در هفته های آتی منتظر مطلبی از شرکت IKEA باشند که به دقت به موضوع بسته بندی در این غول دکوراسیون منزل خواهم پرداخت.

کاهش ضایعات بسته بندی – اغلب شرکت ها و سازمان های درگیر در بحث بازیافت معتقدند که بسته بندی باید تا حدممکن کوچک شود و در نتیجه پسماندهای خشک کاهش خواهند یافت. سوال اصلی در اینجا این است:

کاهش وزن بسته بندی یا تغییر ماده بسته بندی; کدامیک هزینه ها را از هر جهت کاهش خواهد داد؟

در واقع می توان اینطور موضوع را مطرح کرد که از دید اقتصاددانان کاهش هزینه بسته بندی به عوامل "بیرونی" نیز وابسته است. برخی از این عوامل ممکن است هیچگاه بر هزینه های تمام شده محصول تاثیر نگذارد، اما برای جامعه هزینه هایی در پی داشته باشد. تحلیل هزینه های تولید بسته بندی و مقایسه با هزینه های بازیافت آن بحثی است که در آینده باید بطور جداگانه به آن پرداخت.

اگر به دنبال یک نسخه آماده بر اساس این استراتژی باشید استفاده از "بسته بندی قابل بازگشت و قابل استفاده مجدد" را به شما توصیه می کنم. این روش مخصوصا برای تولید کنندگانی که محصولاتشان بصورت محلی توزیع می شود بسیار کارآمد و به صرفه خواهد بود. نمونه ای از این روش را به تازگی در تولید پایه هایی دیدیم که شرکت برای حمل پالت از آن بهره گرفت. این پایه ها قابل بازگشت و استفاده مجدد در حمل بود و جایگزین مناسبی برای پالت های چوبی بشمار می آید.

این ها تنها سه نمونه از راه حل هایی هستند که در شرایط حاضر می توانند موجب کاهش هزینه های بسته بندی برای محصول شما شوند. در مطالب بعدی به جنبه های دیگری از کاهش هزینه تمام شده در بسته بندی کالا خواهم پرداخت و اینکه چگونه این روش برای شما ارزش افزوده فراوانی ایجاد خواهد کرد.

هر روزه با ورود برندهای جدید به بازار محصولات مصرفی رقابت در بازار شدیدتر و فضا برای تمایز سازی کمتر از گذشته می شود. این چالش نیاز صاحبان برند به خلاقیت بیشتر و تغییرات جدی تر در تولید و طراحی را جدی تر می کند و ترس از افت فروش و عدم محبوبیت توسط مصرف کننده را نزد مدیران ارشد افزایش می دهد. تا کجا باید هزینه های تبلیغات را افزایش داد؟ تا چه زمانی می توان فقط از کیفیت صحبت کرد؟ آیا بسته بندی حتی در سخت ترین روزهای بازار هم راه حلی ارائه می کند؟

کاهش هزینه یک در کنار مزایای زیست محیطی، یک مزیت رقابتی برای برند نیز محسوب می شود. در ادامه بخش اول سیاست های کاهش هزینه به برخی دیگر از سیاست هایی خواهم پرداخت که در کاهش سهم بسته بندی از قیمت تمام شده کالای نهایی موثر خواهد بود.

استاندارد سازی

در سطح بسته بندی های حمل (Transport Packaging) تحلیل ابعاد و ساختار کارتن بسته بندی و بهینه سازی بسته بر اساس استاندارد لجستیک می باشد. استاندارد سازی یک اتفاق مهندسی شده در بسته بندی می باشد که وابسته به دانش مواد بسته بندی، تعیین میزان حفاظت مورد نیاز از محصول، طراحی ساختاری و حتی نحوه جابجایی بسته ها در مقصد می باشد.

بسته های قابل برگشت

با پیشرفت تکنولوژی های ردیابی نظیر RFID و QR Code اکنون امکان شناسایی و پیگیری موقعیت بسته های حمل و پالت های یک شرکت در هر لحظه ممکن است. به لطف توسعه مواد بسته بندی اکنون امکان ساخت پالت های با دوام امکان پذیر شده است. بنابراین می توان این پالت ها را پس از تخلیه کالا در انبار مقصد به محل اولیه بازگرداند. در این صورت مشتری نیازی به پرداخت هزینه پالت و نیز هزینه دفع پالت ندارد و تنها هزینه کالا و حمل آن تا مقصد را می پردازد. پالت ها را پس از تمیز کردن می توان مجددا در خط بسته بندی مورد استفاده قرار داد. در برخی شرکت ها پالت ها را مخصوص یک کالای خاص طراحی می کنند تا از نظر حمل استاندارد باشد و هزینه حمل را کنترل کند.

کاهش فضای خالی – علاوه بر مشکل استاندارد سازی جعبه ها، یکی از عمده مشکلات بسته بندیهای حمل وجود فضای خالی در قسمت فوقانی می باشد. طراحی مهندسی بسته بندی و استفاده از نرم افزارهای خاص برای این موضوع می تواند به کاهش هزینه حمل و هزینه ماده اولیه کمک ویژه کند. گاهی اوقات این فضای خالی بواسطه استفاده نادرست یا غیر ضروری از پرکن ها و ضربه گیرها می باشد که می توان با جایگزین کردن پرکن های مناسب کاهش هزینه را بوجود آورد.

سبُک سازی

مطالعات مختلف نشان می دهد که سبک سازی بسته بندی می تواند روی ترجیحات خرید مصرف کنندگان مسن تاثیر مثبت بگذارد. علت عمدتا به این دلیل است که افراد مسن نسبت به محیط زیست حساسیت بیشتری دارند و بسته بندی های سبک تر برای آنها نمادی از آلودگی کمتر محیط زیست می باشد. از طرفی جوانان هم می توانند جزو مشتریان چنین محصولاتی باشند به شرطی که کاهش قیمت محصول را واقعا حس کنند و ضمنا مطمئن باشند که کاهش وزن بسته محصول را تحت تاثیر قرار نخواهد داد. با توسعه مواد بسته بندی و تکنولوژی های تولید اکنون سبک سازی به یک بخش تخصصی از علم بسته بندی مبدل شده است که مورد توجه شرکت های متعددی قرار گرفته است.

نگهداری از منابع نگهداری از محیط زیست است. بر همین اساس بود که شرکت ecolean بسته های سبک تری برای نگهداری از شیر طراحی و تولید کرد.

نتیجه گیری

با آن که استراتژی های کاهش هزینه عمدتا در کشورهای توسعه یافته و بر اساس استراتژی های بلند مدت در کاهش پایدار هزینه ها و کمک به محیط زیست طراحی و وضع می شوند اما شرکت های ایرانی نیز براحتی می توانند با کمک گرفتن از مشاورین مجرب برای شرکت خود راه حل هایی جستجو کنند. چنانکه دیده می شود استراتژی های کاهش هزینه بدلیل جذابیت های زیادی که برای جامعه و دولت ها دارند هم اکنون دارای مزیت های تبلیغاتی بالایی می باشند.

پیشنهاداتی برای ایران

از آنجا که در ایران این مفهوم هنوز در بسته بندی فراگیر نشده و نیاز به برنامه ریزی های بلند مدت درون سازمانی دارد شاید شرکت ها هنوز در تمرکز روی این مفهوم و انتشار نتایج تغییرات در شرکت خود با تردید مواجه هستند. با توجه به شرایط حاضر و نیاز مبرم به کاهش هزینه های تولید چه در کوتاه مدت و چه در بلند مدت پیشنهاد می شود حتما روی کاهش سازمان یافته و برنامه ریزی شده هزینه بسته بندی کالا با مشاوران خود صحبت کنید.

از سوی دیگر شرکت هایی با محوریت تولید بسته بندی های سبک و خلاقانه هنوز در این کشور راه اندازی نشده اند که شاید دلیل اصلی آن عدم دسترسی به دانش مواد و تکنولوژی تولید بسته بندی و نیز چگونگی کسب اطمینان از عملکرد بسته بندی می باشد. یکی از دوره های آموزشی که در حال حاضر در تیم ما دنبال می شود مربوط به فرصت های کارافرینی و اشتغال پایدار در بسته بندی می باشد که طی چند ماه گذشته منجر به راه اندازی حداقل دو شرکت جدید شده است. با توجه به زمینه گسترده کارافرینی در این حوزه پیشنهاد می گردد مراکز کارافرینی و سازمان های متولی در بخش کارافرینی در صنعت بسته بندی آموزش و مشاوره های تخصصی ارائه نمایند.

منبع: ام بی ای نیوز