شهر چاپخانه‌ها همچنان در انتظار

مسافرانی که مسیر قم - تهران را از اتوبان طی می‌کنند، مدت‌هاست تابلوی شهرک صنعتی چاپ و نشر را در پنج کیلومتری شهر قم می‌بینند اما هنوز پس از چند سال در آن محدوده جز بیابان چیزی دیده نمی‌شود.

شاید سال 25 شمسی که نخستین چاپخانه دستی به قم وارد شد کسی تصور نمی‌کرد این شهر با فعالیت هزار و 250 ناشر، 105 واحد چاپ افست، 95 واحد صحافی، 50 واحد تبلیغاتی، 35 لیتوگرافی و 20 واحد پوشش چاپی، روزی دارای جایگاه دوم در عرصه چاپ و نشر در کشور شود و رتبه نخست را در چاپ و نشر کتب دینی به خود اختصاص دهد.

16 یا 17 سال پیش بود که چند تن از چاپخانه‌داران قمی به فکر احداث شهرک صنعتی مختص به چاپ و نشر افتادند تا از این طریق سر و سامانی به واحدهای چاپ و نشر استان قم بدهند. ابتدا پردیسان برای احداث این شهرک انتخاب شد اما مشکلاتی موجب شد این امر محقق نشود تا اینکه با پیگیری‌های فراوان فعالان این عرصه، کلنگ شهرک صنعتی چاپ و نشر استان قم در 23 آبان ماه سال 87 توسط رئیس مجلس شورای اسلامی و با پیام آیت‌الله مکارم شیرازی به زمین زده شد تا آغازی باشد برای حرکت شتابان در این مسیر.

هر چند برای احداث واحدهای صنعتی در شهرک چاپ و نشر قم متقاضیانی از سراسر کشور و حتی خارج از کشور وجود داشت، مسئولان اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان قم در جلسات مختلف بر ضرورت حضور فعالان عرصه چاپ و نشر در استان قم برای تصدی امتیازات این شهرک تاکید می‌کردند و جهانگیر رضایی، رئیس اتحادیه‌های چاپخانه‌داران استان قم در شورای مشورتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از ثبت‌نام 99 درصدی فعالان صنعت چاپ قم برای استقرار در شهرک چاپ و نشر خبر داد.

از آنجا که این شهرک دو هدف ارتقای صنعت چاپ و نشر در استان قم و توسعه فرهنگ دینی را دنبال می‌کند، بخش‌هایی مانند نمایشگاه دائمی کتاب، دانشگاه چاپ و نشر و بخش‌های مختلف فرهنگی برای آن در شرکت شهرک‌های صنعتی استان طراحی شده است.

به گفته جعفر فرشچی، مدیرعامل شرکت شهرک‌های صنعتی استان قم از 200 هکتار زمینی که برای این شهرک اختصاص یافته 60 هکتار در طرح‌های فرهنگی استفاده می‌شود و مابقی فضای کارگاهی است. فرشچی می‌گوید: این شهرک جای توسعه دارد. به محض اینکه این قطعات تکمیل شود، وارد فازهای دیگر خواهد شد و تا 500 هکتار نیز می‌تواند گسترش پیدا کند.

عملیات اجرایی شهرک صنعتی چاپ و نشر استان قم از سال 89 آغاز شد و تاکنون 100 میلیارد ریال از اعتبارات ملی، استانی و داخلی برای اجرای شبکه‌های اصلی و فرعی، زیرسازی، شبکه توزیع آب، شبکه روشنایی بلوار ورودی، شبکه گاز رسانی، شبکه فاضلاب، تاسیسات آب‌رسانی و آسفالت معابر در این شهرک هزینه شده است.

طبق روال عادی صنعت‌گرانی که می‌خواهند در شهرک‌های صنعتی برای خود فضایی داشته باشند، باید 30 درصد سرمایه را آماده کرده و 70 درصد بقیه را می‌توانند در 10 قسط پرداخت کنند اما در مورد شهرک چاپ و نشر مسئولان 20 درصد تخفیف برای افراد متقاضی در نظر گرفته‌اند و اقساط نیز در 14 قسط باید پرداخت شود.

به گفته فرشچی چاپخانه‌داری که در مدت یک سال کارخانه خود را در این شهرک به بهره‌برداری برساند، مشمول بخشودگی‌های بیشتر می‌شود. بر این اساس صنعت‌گران عرصه چاپ و نشر به ازای هر نفر اشتغال نیم درصد تا سقف 50 نفر و به ازای پایان کار پنج درصد تخفیف می‌گیرند. در واقع بر اساس اعلام شرکت شهرک‌های صنعتی استان قم برای این افراد در مجموع 50 درصد تخفیف در نظر گرفته شده است که البته این به شرطی است که تا پایان سال جاری برای انتقال به این شهرک آماده شوند.

گرانی کاغذ، بی‌ثباتی قیمت ارز، سرگردانی چاپخانه‌داران

در این ارتباط اما هنوز مشکلاتی وجود دارد. جهانگیر رضایی، رئیس اتحادیه چاپخانه داران استان قم با اشاره به بخشی از این مشکلات می‌گوید: گرانی کاغذ و بی‌ثباتی قیمت ارز شرایط را به گونه‌ای رقم زده که بسیاری از اهالی این صنعت در استان قم با مشکلات بسیاری با نقل مکان به این شهرک درگیر هستند.

به گفته رضایی شرایط مالی چاپخانه‌داران قمی در حال حاضر به گونه‌ای نیست که بتوانند هزینه چند صد میلیون تومانی نقل مکان به این شهرک را پرداخت کنند. وی که از عدم حمایت کافی مسئولان از صنعت چاپ و نشر گلایه دارد، راه اندازی این شهرک را منوط به حمایت‌های جدی‌تر مسئولان از اهالی صنعت چاپ و نشر می‌داند.

اعضای اتحادیه چاپخانه‌داران جلسات متعددی با مسئولان سازمان صنعت معدن و تجارت، شرکت شهرک‌های صنعتی و اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان قم داشته‌اند تا مشکلات خود را با آنها در میان بگذارند. به گفته رضایی در حال حاضر درخواست اعضای اتحادیه این است که برای پرداخت اقساط این زمین‌ها به چاپخانه‌داران تنفس داده شود تا چاپخانه‌داران بتوانند ساخت و ساز کنند و پس از مدتی اقساط این زمین‌ها را پرداخت کنند اما مدیر عامل شرکت شهرک‌های صنعتی استان قم این تنفس را با توجه به شرایطی که در اختیار چاپخانه‌داران برای این قرار گرفته، غیر منطقی می‌داند.

انتقال به شهرک چاپ و نشر؛ مجموعه‌ای از مزایا و مشکلات

مجتبی محمودیان از چاپخانه‌داران قمی است که حضور در این شهرک را برای آنهایی که در ملک‌های استیجاری فعالیت می‌کنند امری مطلوب توصیف می‌کند. به گفته وی این چاپخانه‌داران مبلغی را که به عنوان اجاره بها هر ماه می‌پردازند می‌توانند به عنوان اقساط زمین و کارگاه در این شهرک بپردازند و از این طریق صاحب ملک شوند و از خانه به دوشی نجات پیدا ‌کنند.

وی متمرکز بودن چاپخانه‌ها در یک نقطه را موجب تقویت رقابت‌ها و بهبود کیفیت محصولات آنان می‌داند و در این باره می‌گوید: انتقال به شهرک چاپ و نشر موجب جهش در زمینه کیفیت محصولات چاپخانه‌های استان قم خواهد شد.

این چاپخانه‌دار قمی مشکلات مالی برای تهیه زمین و ساخت و ساز در این شهرک را برای این صنف بزرگ‌ترین مانع سر راه استقرار در این شهرک می‌داند و با اشاره به اینکه در این شهرک ساخت و سازها باید بر اساس استانداردهای جهانی چاپ و نشر باشد، توان مالی بسیاری از چاپخانه‌داران قمی را در این زمینه ضعیف توصیف می‌کند.

به گفته محمودیان مشکل بعدی در این زمینه فرسودگی ماشین آلات این چاپخانه‌ها است که برای انتقال به شهرک چاپ و نشر به بازسازی یا تعویض نیاز دارند و کسی که می‌خواهد برای زمین و ساخت و ساز هزینه کند، توانایی مالی این کار را نخواهد داشت. حتی اگر چاپخانه‌داری توانایی مالی این کار را داشته باشد با امکانات اندک موجود در این زمینه و با وجود تحریم‌ها این کار بسیار مشکل خواهد بود.

وی انتقال به شهرک صنعتی چاپ و نشر را دارای مجموعه‌ای از محاسن و مشکلات دانست و از بی‌توجهی مسئولان و حمایت نکردن بانک‌های عامل از این صنف گلایه کرد. به اعتقاد وی مسئولان دستگاه‌ها مشکلات بازار را نمی‌فهمند و بانک‌ها نیز به جای حمایت از تولید کننده در مقابل او قرار گرفته‌اند.

بانک‌ها جدی‌تر از صنعت حمایت کنند

حمیدرضا سقایی، دیگر چاپخانه‌دار قمی است که مانند دیگران از اوضاع امروز صنعت چاپ و نشر گلایه‌های فراوان دارد. به گفته وی چاپخانه‌ای که می‌خواهد جا به جا شود تنها پنج تا 20 میلیون تومان هزینه جا به جایی دارد که در این وضعیت بازار، این مبلغ کمی برای چاپخانه‌دار نیست. از طرفی فرایند جابه‌جایی نیز خود یک ماه طول می‌کشد که برای این افراد هزینه در بر دارد.

وی تجمع چاپخانه‌ها در شهرک صنعتی چاپ و نشر را دارای مزایای فراوانی از جمله تجمع آلودگی‌ها صوتی و زیست محیطی برای شهر قم می‌داند اما حمایت بانک‌ها و دولت را برای تحقق این امر ضروری می‌شمرد. به عقیده وی بانک‌ها تصمیمی برای حمایت جدی‌ از صنعت در شرایط کنونی که مشکلات اقتصادی فشار بسیاری به آنان وارد کرده را ندارند.

این چاپخانه‌دار قمی با اشاره به پرداخت وام به چاپخانه‌دار برای خرید زمین و ساخت و ساز در این شهرک گفت: اگر برای بازپرداخت این دو وام تنفسی قرار داده نشود، بسیاری از چاپخانه‌داران از عهده بازپرداخت آن بر نخواهند آمد.

به هر حال زیرساخت‌های این شهرک صنعتی در حال حاضر آماده شده و تمام شرایط برای تحقق آرزوی چندین ساله اهالی این صنعت فراهم است از این رو به نظر می‌رسد باید توافقی میان این صنعت‌گران و دستگاه‌های دولتی هر چه زودتر شکل بگیرد تا زیرساخت‌هایی که فراهم شده در مسیر توسعه صنعت چاپ و نشر استان قم به کار گیری شود.

منبع: خبرگزاری پاپنا